Atrakcje w Grenlandii Wschodniej: Osada Kulusuk

To było niezwykle widowiskowe lądowanie. Pasażerowie niewielkiego Bombardiera Q400 zostali uraczeni górsko‑lodowcowym spektaklem, po którym samolot usiadł na nieprzesadnie równej powierzchni żwirowego pasa startowego lotniska w osadzie Kulusuk, o którym mówi się, że jest najmniejszym międzynarodowym portem lotniczym na świecie. Obsługuje regularne połączenia samolotowe ze stolicą – Nuukiem oraz islandzkim Keflavíkiem (występującym w roli gwaranta tejże międzynarodowości), a także helikopterowe – z pobliskimi grenlandzkimi wioskami. 

Lotnisko w miniaturze

Obsługa naziemna pod postacią uzbrojonego w lampy naprowadzające pracownika precyzyjnie zaparkowała maszynę przed budynkiem, który w pierwszej chwili uznałem za jakiś podrzędny techniczny barak. Tymczasem okazał się on jego wysokością terminalem, zaś samolot linii Icelandair, który właśnie wylądował, był jedynym w zasięgu wzroku. 

Port lotniczy w Kulusuku powstał u schyłku lat 50. ubiegłego wieku w związku z budową przez Amerykanów pobliskiego radaru DYE‑4 stanowiącego element grenlandzkiej sekcji zimnowojennego systemu wczesnego ostrzegania Distant Early Warning Line. Zostało więc zaprojektowane po wojskowemu, choć w sezonie letnim zdarzały się także turystyczne loty z Islandii na jednodniowe wycieczki gwarantujące życiowe osiągniecie w postaci dotknięcia stopami Grenlandii, będącej przecież największą wyspą na Ziemi i jednocześnie jednym z trudniej dostępnych jej obszarów.

1 października 1991, kiedy Stany Zjednoczone ostatecznie wyrzekły się swojego radarowego przybytku na Grenlandii, zarządzanie lotniskiem przejęła spółka Mittarfeqarfiit zrzeszająca grenlandzkie porty lotnicze, a jego profil uległ wówczas przekształceniu na w pełni cywilny. Wiązało się to z koniecznością przeprowadzenia licznych i naglących modernizacji siermiężnego wojskowego lądowiska.

Jeden z kluczowych zarzutów dotyczył wymiarów pasa startowego (1205 metrów długości i 35 metrów szerokości) niespełniających wymogów międzynarodowego ruchu pasażerskiego. W ramach ich kilkuletniego uchylenia na potrzeby czasochłonnego zadośćuczynienia ogólnie przyjętym standardom, poszerzono podejście o dodatkowe 10 metrów, jednocześnie… skracając je o 6 metrów, do minimalnego wymogu długościowego (1199 metrów) dla tejże szerokości.

Ostatecznie etapowi tymczasowej prowizorki położył kres oddany do użytku w 1995 roku nowy terminal, z którego miałem przyjemność skorzystać. W dalszej części procedura powitalna zakładała rozstawienie połączonych łańcuchami pachołków wyznaczających ścieżkę wysiadania z samolotu wprost do przestrzeni, w której check‑in, toalety i mini kawiarenka udało się upchnąć na powierzchni zbliżonej do metrażu większego mieszkania. Te środki bezpieczeństwa zapobiegające potencjalnemu rozpierzchnięciu się pasażerów po płycie lotniska to jednak tylko pozory. Siatka je okalająca bynajmniej nie okrąża całego terenu pasa startowego, lecz kończy się jakieś kilkadziesiąt metrów po obu stronach terminala.

Stanowisko odbioru bagażu nadawanego nie zmieściło się już natomiast wewnątrz „hali” przylotów, dlatego zaaranżowano je na świeżym i dość rześkim, choć nie aż tak mroźnym, jak się spodziewałem, powietrzu przed głównym wejściem. Funkcję walizkowego podajnika pełnił wózek widłowy, na który wyładowane zostały bagaże z luku. Tuż obok niego oczekiwało kilka quadów z przyczepami – to z kolei swoisty airport shuttle z tym jednak zastrzeżeniem, że świadczył on jedynie przewóz walizek. Ich właściciele drogę do miasteczka odbywają pieszo, oswajając się z surowymi arktycznymi krajobrazami. 

Arktyczny Hilton

Głównym celem bagażowych przesyłek jest jedyny w wiosce hotel, który z tytułu wyłącznej reprezentacji kulusuckiej bazy noclegowej, przyjął na swój szyld nazwę osady. Przed powstaniem Hotelu Kulusuk w 1998 roku, działał tu natomiast prowizoryczny przybytek noclegowy zwany (chyba żartobliwie) „Hiltonem”, zastąpiony później „Nowym Hiltonem”, który w kategoriach żartu należałoby rozpatrywać nie tylko ze względów nazewniczych. 

Dysponującej zawrotną liczbą sześciu dwuosobowych pokoi drugiej odsłonie kulusuckich zasobów noclegowych wraz z oddaniem do użytku obecnego Hotelu Kulusuk, przewidywano rozbiórkowy kres. Ostatecznie jednak nie podniesiono ręki na tak cenne i rzadko występujące w tych stronach dobro, jakim jest obiekt noclegowy, przekształcając „Nowy Hilton” w salkę szkolną, a także zastępczą noclegownię reaktywowaną w przypadku pełnego obłożenia głównego hotelu.

Nazwa, która wyraża więcej niż tysiąc słów 

Hotel Kulusuk znajduje się mniej więcej w jednej trzeciej długości drogi między lotniskiem a osadą. Spod drewnianej fasady ozdobionej malunkami, których bohaterami są przedstawiciele arktycznej fauny, pozostaje jeszcze jakieś półtora kilometra do zagłębia charakterystycznych kolorowych domków na palach. Sporo z nich jest dziś jednak opuszczonych. W ciągu ostatnich trzech dekad liczebność Kulusuku spadła o ponad 40 procent – do około 226 mieszkańców (w 2023 roku). 

Dziś o jego roli decyduje przede wszystkim lokalizacja lotniska, wcześniej zaś było to łowiectwo. Myśliwskich tradycji można się dopatrywać w nazwie mieściny, która udowadnia, jak funkcjonalnym zjawiskiem językowym potrafi być pojedyncze słowo, oznaczając, w zależności od źródła: pierś nurzyka lub wioskę z górą, która wygląda jak pierś ptaka. 

Centrum lokalnego wszechświata

W „centrum” Kulusuku rzeczywistość błyskawicznie zapoznała mnie z podstawową instytucją społeczno‑kulturalną na Grenlandii, jaką stanowi sklep sieci Pilersuisoq, w którym podstawową ofertę spożywczo‑przemysłową uzupełniają strzelby i naboje do nich, sztuczne kwiaty czy epizodyczne kolekcje odzieżowe. Koniec końców handlowy przybytek to także smalltalkowy hub wymiany wioskowych wieści.

W ramach budynku Pilersuisoq często działa również poczta i to właśnie ona – zgodnie z tradycją wysyłania kartek do siebie i bliskich – stała się moim celem. Sprzedaż znaczków postawiła jednak lokalną ludność przed koniecznością zmierzenia się z wydarzeniem wykraczającym poza podstawowe ramy funkcjonowania na grenlandzkiej prowincji.

Zdezorientowana ekspedientka za pocztową ladą bezradnie odesłała mnie na migi do części sklepowej, gdzie z kolei na dobry kwadrans zablokowałem kolejkę do jedynej czynnej kasy, ponieważ obsługujący ją pracownik trzykrotnie opuszczał swoje stanowisko, by skonsultować rodzaj wydawanych znaczków ze swoją pocztową koleżanką. Na rezultat tej filatelistycznej batalii wciąż oczekuję. 

Wychowanie metodą wędki 

Alternatywne względem sklepowego centrum życia lokalnej ludności odkryłem w niewielkim porcie, w którym grenlandzka rzeczywistość przedstawiła mi swoją kolejną osobliwość, tym razem z zakresu wychowania wczesnodziecięcego. Powiedzieć o nim: „bezstresowe”, to nic nie powiedzieć!

Wysoka keja z całkiem pionowymi drabinkami i chybotliwie dryfujące po niewielkiej zatoczce łódki doskonale sprawdzały się w roli placu zabaw dla pozostawionych bez opieki chłopców, za którymi nie tak dawno temu stałem w sklepowej kolejce. Wtedy jeszcze nie rozumiałem, po co kupowali haczyki wędkarskie. W sumie to nadal nie wiem, czy ich podstawowym zadaniem rzeczywiście było łowienie ryb, czy może jednak – biorąc pod uwagę gwałtowność i niepewność ich wędkowego fechtunku – wyłupienie sobie nawzajem oczu. Ponieważ wkrótce jeden z młodocianych wędkarzy zaprezentował niewielkiej portowej widowni swoją płetwiastą zdobycz, przyjmijmy tę optymistyczniejszą wersję.