Rejkiawik

Jak to zrobić, żeby napisać post o Islandzkim Muzeum Fallologicznym i jednocześnie uniknąć konieczności dodawania alertu o treściach pornograficznych? Mam nadzieję, że pomoże mi w tym wymyślna nazwa owej jednostki wystawienniczej. Ciężko mi będzie jednak ukryć, że w środku na odwiedzających czeka kolekcja około 300 zwierzęcych penisów.

Najstarsze zdjęcia w zbiorach Muzeum Fotografii w Rejkiawiku datowane są na okolice roku 1860. To w dużej mierze wykonana przez bezimiennych fotografów dokumentacja ówczesnej codzienności. Odwiedzenie wystawy grozi więc przeniesieniem się do dziewiętnasto- i dwudziestowiecznej stolicy Islandii.

Nie będę ukrywał, że muzea sztuki – w szczególności tej uznawanej za współczesną lub nowoczesną – nieczęsto pojawiają się na moich podróżniczych szlakach. Hafnarhús stał się jednym z nielicznych wyjątków bynajmniej nie z uwagi na swoje szczególne przymioty, chyba że za taki uznać położenie w ścisłym centrum Rejkiawiku, które – wobec czasowej nadwyżki ostatniego dnia pobytu – wykreowało spontaniczną okazję poznawczą.

Żeby przenieść się w czasie do rejkiawickich realiów z wieku XIX i XX, trzeba przenieść się spory kawałek od centrum islandzkiej stolicy. Około 7 kilometrów – to dystans, jaki w linii prostej dzieli plac Austurvöllur od wyjątkowego skansenu Árbær położonego na wschodnich rubieżach miasta.

Islandzka plama gorąca, której moc wydobywa się na powierzchnię za sprawą oddalania się od siebie płyt litosferycznych, nie istnieje od wczoraj, jednak mimo tego, woda – w szczególności ta ciepła – wcale nie tak dawno temu nie była jeszcze dostępna na wyciągnięcie ręki do kranu. Swoista kolebka elitarnej niegdyś na terenie Rejkiawiku geotermalności znajduje się we wschodniej części miasta – w miejscu, którego nazwa natychmiast zdemaskuje jego unikalne właściwości. Laugardalur przetłumaczyć można jako „dolinę gorących źródeł”, które nie wymagały tutaj szczególnej wgłębnej eksploracji, aby umożliwić wykorzystanie ciepła wnętrza Ziemi.

Þúfa (lub – przy wykorzystaniu wyłącznie podstawowego zestawu łacińskich literek – Thufa) oznacza kępę lub niewielkie wzgórze. Oba te tłumaczenia są w kontekście bohaterki niniejszego posta trafne, choć najbardziej adekwatne byłoby chyba ich połączenie – kępiaste wzgórze. Jeśli nie wiecie jak wygląda taki twór, zapraszam Was do rejkiawickiego portu – spróbujmy dowiedzieć się, dlaczego ten dziwny obiekt zajął prominentną lokalizację na końcu nadoceanicznej promenady.

Przewodnik prowadzący otwarty spacer po Rejkiawiku (który skądinąd bardzo polecam) określił nowoczesny kwartał na północy stolicy mianem Manhattanu. Nie jestem pewien, czy to trafne określenie, skoro najwyższy budynek w mieście mierzy 73 metry i bynajmniej nie jest położony w manhattańskim sektorze. Bez wątpienia jest tu jednak nowocześnie, a nawet i niekiedy futurystycznie. Kwintesencja tych doznań estetycznych ogniskuje się w intrygującej szklanej bryle sali koncertowej Harpa.

Przewodnik prowadzący otwartą wycieczkę spacerową po Rejkiawiku (którą skądinąd z całego podróżniczego serduszka polecam) przyznał, że to najczęściej „instagramowany” obiekt islandzkiej stolicy. Zajął miejsce na północnym nabrzeżu miasta i faktycznie, nawet zimą, musiałem chwilę zaczekać na swoją kolej do zdjęcia. Lokalizacja rzeźby zapewnia drugoplanowe, miłe dla oka pokazy słonecznych refleksów w wodnej toni. Do ich uzyskania potrzebne jest jednak słońce, które – jak widać po zdjęciu tytułowym – nie odwiedziło Rejkiawiku tamtego zimowego poranka.

W październiku 1986 roku doszło do kolejnego z serii spotkań Ronalda Reagana i Michaiła Gorbaczowa zmierzających nieuchronnie do niespiesznego acz konsekwentnego rozmontowywania Związku Radzieckiego. Napięcia mogące powstawać na styku ścierających się odmiennych idei i poglądów ukuły pojęcie „neutralnego gruntu”, który w szeroko pojętych celach stabilizujących gości znamienitych, lecz często oportunistycznych względem siebie gości. W przypadku dwudniowych obrad październikowych Reagan‑Gorbaczow przesłankę tę wzięto sobie do serca aż nadto, wysyłając głównych decydentów ówczesnych realiów politycznych… na Islandię.

Czy ktoś powiedział, że zakłady wodociągowe, z uwagi na pełnienie przyziemnych (żeby nie powiedzieć: podziemnych) funkcji, muszą być architektonicznie nijakie? Pewnie nikt, choć wizualny aspekt wodno-kanalizacyjnych zabudowań, którym stawiany jest jeden podstawowy cel – funkcjonalność, majaczy pewnie gdzieś na odległym planie, jeśli już w ogóle pojawia się na projektowym horyzoncie. Tymczasem wisienka na torcie islandzkiego, lub przynamniej rejkiawickiego, romansu z podziemną plamą gorąca burzy wszelkie antyestetyczne konwenanse. W rolę tortu wcieliło się tu wzgórze Öskjuhlíð w południowej części stolicy, zaś wisienki – kompleks Perlan złożony z sześciu zbiorników, z których każdy zdolny jest pomieścić cztery miliony litrów geotermalnej wody.

Narodowe Muzeum Islandii to najstarsza placówka muzealna w kraju. Za datę jej narodzin uważa się 24 lutego 1863 roku. Z uwagi na ówczesne duńskie zwierzchnictwo, w praktyce oznaczały one wyemancypowanie islandzkich eksponatów muzealnych, które do tamtej pory pozostawały w zbiorach Danii.

Całkiem rozpowszechniona na świecie koncepcja grobów nieznanego żołnierza na islandzkiej ziemi nie trafiła na podatny grunt. Niezaangażowana na przestrzeni lat w żadne konflikty zbrojne Kraina Ognia i Lodu nie posiada bowiem własnej armii. Czyżby więc poszukiwania alternatywy dla upamiętniania bezimiennych znalazły swój wyraz w rejkiawickim Pomniku Nieznanego Biurokraty?

Historia nie potrafi dojść z samą sobą do porozumienia czy był rok 870, czy 874, kiedy Ingólfur Arnarson wraz ze swymi najbliższymi dotarł do wybrzeży Islandii i osiedlił się w miejscu, w którym z oceanu wypłynęły wrzucone doń uprzednio słupki tronowe – wikiński symbol jego statusu. W rodzimej Norwegii w życiorysie Ingólfura zagościł kłopotliwy incydent morderstwa synów lokalnego watażki, wobec którego najrozsądniejszym wyjściem wydawała się… przeprowadzka. Choć archeologia podsuwa datowane wcześniej, niż przybycie uciekiniera, dowody bytowania homo sapiens na Islandii, to właśnie on uważany jest za pierwszego, który przybył tu z zamiarem trwałego osadnictwa.

Choć typowe dla tutejszego lata, niezbyt bliskie dwudziestki naście stopni Celsjusza nie rozpieszcza Islandczyków, to jednak – podgrzane być może słynną energią geotermalną – islandzkie serduszka w takich okolicznościach przyrody chętne są na pikniki na najsłynniejszych trawnikach w Rejkiawiku zajmujących centralnie na planie miasta położony plac Austurvöllur. Opromienione słońcem zielone połacie nakrywają więc koce, a zimą wypadałoby, by robił to biały puch. Trafiłem jednak na wyjątkowo łagodny termicznie styczeń, dlatego tym razem – ani koców, ani śniegu.

Kościół Hallgrímskirkja to bez wątpienia najbardziej rozpoznawalny budynek sakralny islandzkiej stolicy. Przypominają o tym setki pamiątek z jego podobizną, jak również sama panorama miasta, nad którą dominuje swoją 73-metrową wieżą. Pomimo tych niezbitych dowodów popularności, najważniejszym z instytucjonalnego punktu widzenia kościołem w Rejkiawiku i na całej Islandii, jest rejkiawicka katedra. Czy jest jego godną konkurentką?