Atrakcje w Rejkiawiku: Muzeum założenia miasta 871±2

Historia nie potrafi dojść z samą sobą do porozumienia, czy był rok 870, czy 874, kiedy Ingólfur Arnarson wraz ze swymi najbliższymi dotarł do wybrzeży Islandii i osiedlił się w miejscu, w którym z oceanu wypłynęły wrzucone doń uprzednio słupki tronowe – wikiński symbol jego statusu. W rodzimej Norwegii w życiorysie Ingólfura zagościł kłopotliwy incydent morderstwa synów lokalnego watażki, wobec którego najrozsądniejszym wyjściem wydawała się… przeprowadzka. Choć archeologia podsuwa datowane wcześniej, niż przybycie uciekiniera, dowody bytowania homo sapiens na Islandii, to właśnie on uważany jest za pierwszego, który przybył tu z zamiarem trwałego osadnictwa.

Pierwszy początek

Wikińskie korzenie Rejkiawiku demaskuje archeologiczna wystawa w muzeum o tajemniczej nazwie 871±2. To właśnie w tym przedziale czasowym mieści się wiek odkrytych podczas prac budowlanych z 2001 roku pozostałości osady wikingów. Ze szczątkami podłużnego domostwa można zaznajomić się na poziomie -1, mierząc od obecnej wysokości gruntu, w sali znajdującej pod ścisłym centrum miasta.

Z objętego ekspozycją okresu pochodzi też nazwa miasta oznaczająca „zatokę pary”, która miała się unosić nad powierzchnią w momencie, w którym Ingólfur postawił swe wikińskie stopy na islandzkim lądzie. Obecność wikingów na odległej od europejskiego kontynentu wyspie sprawiła, że język islandzki prezentuje dziś swoje staronordyckie pochodzenie wyraźniej niż pozostałe języki skandynawskie.

Drugi początek

Wikińska inauguracja rejkiawickiej osady nie zaowocowała jednak zbyt szeroko zakrojonymi procesami urbanizacyjnymi. Za rzeczywistą datę powstania miasta uważa się dopiero rok 1786 dobrze wspominany przez Islandczyków, jako że to wtedy zależna od Danii osada zyskała prawa miejskie i szkołę, a król Christian VII zniósł monopol handlowy, nadając jednocześnie przywileje kupieckie. 

W zależności od źródeł, na które się natknąłem, przygotowując ten wpis, liczba ludności Rejkiawiku w momencie okrzyknięcia go miastem wahała się od 167 do 289 osób. Nawet biorąc pod uwagę sam rząd wielkości, ciężko jednak nie uznać, że przez dziewięć stuleci, jakie upłynęły od osiedlenia wikingów, niewiele się tu zmieniło.

Ulica Główna, czyli jedyna

Na ożywienie Rejkiawiku w XVIII wieku wpłynęły przede wszystkim działania zarządcy z duńskiego nadania, Skúliego Magnússona, który – w dużym skrócie – odpowiedzialny był za opłacalność islandzkiej prowincji. Nie mogąc polegać na urodzajności tutejszej ziemi, rejkiawicki plan rozwoju oparł o pozyskiwanie wełny oraz rybołówstwo.

Pomnik pierwszego Islandczyka w roli duńskiego gubernatora zajmuje niewielki skwer znajdujący się naprzeciwko wejścia do muzeum. Plac, nad którym czuwa skamieniały Skúli, aż do momentu utworzenia cmentarza na zachodnim brzegu stawu Tjörnin, pełnił funkcję miejsca pochówku, a ziemniaki, które zaczęto tu potem sadzić, rosły zaskakująco dobrze, jak na islandzkie standardy wegetacyjne. 

Z odludzkiego nawozu skorzystało też… najstarsze drzewo w mieście. Uznawany jest za nie przywieziony przed duńskiego lekarza i posadzony tu 1884 roku jarząb szwedzki, którego wiek nie jest może ogólnoświatowo imponujący, jednak lokalne realia czynią go królem islandzkiej „puszczy”. Kraina Ognia i Lodu nie może pochwalić się bujną szatą dendrologiczną i właśnie dlatego mianem lasu żartobliwie określa się tu każdy zagajnik, w którym zgromadziły się co najmniej (albo: aż) 3 drzewa.

PS Podczas niedawnej inwestycji budowlanej odnaleziono na tym obszarze kilkanaście nienaruszonych grobów. To więc ten region Rejkiawiku, gdzie każde wbicie łopaty może zaowocować odkryciem archeologicznym.